Data delen? Vertrouwen bereiken en dan pas gaan met die banaan

Op sommige stoelen in de ruimte waar de sessie ‘Bananen, data delen en afsprakenstelsels: van de Rotterdamse haven tot in de supermarkt’ plaatsvindt, liggen bananen. De eerste wordt al open gepeld voordat de sessie van start gaat. Is dat wel de bedoeling? “Ach, in de Rotterdamse haven verdwijnt ook wel eens wat,” grijnst de congresbezoeker in kwestie. Vanwege drugssmokkel is de douane meer dan gemiddeld geïnteresseerd in een container die uit Zuid-Amerika arriveert.

Marianne van den Boogaart, CDO bij het ministerie van IenW, leidt de sessie in met een aantal vragen. Wat is ervoor nodig om een data-ecosysteem op te tuigen? Hoe krijg je partijen zover dat ze data met elkaar delen? Dat wordt onderzocht in een Living Lab van het Nationaal Groeifondsproject Digitale Infrastructuur Logistiek (DIL).

De keten

Voor fruitleveranciers is het een uitdaging om erachter te komen wanneer ‘hun’ container aankomt. Een groot schip doet er zo drie dagen over om te lossen. Juist bij vers fruit maakt een dag meer of minder veel uit. De partijen in de keten kennen elkaar vaak niet, toch hebben ze er belang bij om hun kostbare data uit te wisselen. Als een zending in de buurt van de Rotterdamse haven arriveert, doet de rederij een voormelding bij de havenmeester en de douane. Informatie over het scheepsbezoek en de goederen aan boord wordt gedeeld binnen de sector. Zo kan de expediteur de gegevens gebruiken om zijn invoeraangifte te doen. De douane gebruikt die invoeraangifte voor een risicoanalyse: is een inspectie van de container noodzakelijk? Relevant voor de fruitleverancier is de informatie dat de container wel is gelost, maar nog niet van de terminal kan. Pas als alle lichten op groen staan is het tijd voor de laatste rit, naar het distributiecentrum en dan naar de supermarkt.

‘Vertrouwen is key’

Het bedrijf Portbase faciliteert het delen van data in de maritieme sector met behulp van een bemiddelingsplatform, Cargo Controller. Hoe krijg je partijen die elkaar niet per se kennen zo ver dat ze data met elkaar delen, terwijl er ook een risico bestaat dat een partij van buitenaf toegang tot diezelfde data probeert te krijgen? Het Living Lab ‘Vertrouwensketen’ heeft als doel om een weerbare havenlogistiek te bereiken. Wie er precies is aangesloten op de keten vertellen de partijen niet aan iedereen, maar ze weten van elkaar wie er betrokken is, zegt Leopold Jonkman, programmamanager van Portbase. Om vertrouwen te creëren, is het volgens hem essentieel dat de dataeigenaar controle heeft over de data. “Met een praatje over blockchain sla je de plank mis. Vertrouwen is key: als iemand mijn data wil gebruiken, wil ik weten wie dat is.”

Stadslogistiek

Juist het laatste stuk van de reis die de banaan aflegt is slecht gedocumenteerd, zegt Stan de Caluwé, clustercoördinator goederenvervoer bij de gemeente Utrecht. Om het dichtslibben van de stad tegen te gaan, is er de wens om de stadslogistiek efficiënter maken met behulp van data. Maar bedrijven communiceren nog weinig met elkaar over wat ze bij zich hebben. Maar mogelijk zijn alle fruitverkopers ermee geholpen als ze elkaars bananen meenemen en dus niet dubbel hoeven te rijden. Met behulp van het Dutch Metropolitan Innovations (DMI)-Ecosysteem, een Nationaal Groeifondsproject van IenW, BZK en een aantal G40-gemeenten, wil de gemeente een data-ecosysteem ontwikkelen waarin alle betrokken partijen op het juiste moment over de juiste data kunnen beschikken. Net als in de Rotterdamse haven moet er een afsprakenstelsel ontstaan dat iedereen het vertrouwen biedt om data te delen.

Data-ecosysteem

Sjoerd Boot, programmamanager DIL en clustercoördinator Digitaal Transport bij IenW, benadrukt het belang van samenwerking. “De markt lost dit zelf niet op, want de baten komen niet bij één partij terecht. Je hebt een data-ecosysteem nodig waarin alle partijen op het juiste moment de juiste data hebben. De partijen in Rotterdam zijn mondiaal, dus bij voorkeur komt er een Europees afsprakenstelsel en het liefst een mondiaal interoperabel systeem.”

Transitiemanagement

De bananendief roert zich. Hij vreest dat dit plan kan uitlopen op een veel te groot IT-overheidsproject. “Is er in deze casus werkelijk sprake van een informatieprobleem? Moet de gemeente echt weten welke goederen er door de stad gaan? Kun je niet beter uitzoeken welke tien partijen zorgen voor het meeste verkeer?” De Caluwé werpt tegen dat de partijen geen data met de gemeente moeten delen, maar met elkaar. “Wij zitten daar liever niet tussen, we willen wel graag meer inzicht.” Het gaat niet om de technologie, het gaat om transitiemanagement, bedoeld om de omgeving leefbaar te houden, benadrukt Arjan Spruijt, omgevings­manager DMI-Ecosysteem bij IenW.

En die bananen op de stoelen? Die liggen na afloop nog precies waar ze lagen. Op eentje na dan.