NLdigital, een club van 650 grote en kleine bedrijven uit verschillende ICT-disciplines wil de overheid helpen digitaal vaardiger te worden. Van Roode overhandigde op het iBestuur Congres het NLdigital manifest ‘Digitalisering als maatschappelijke motor’ aan secretaris-generaal Maarten Schurink van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De verkiezingen en de daaropvolgende kabinetsformatie waren voor NLdigital een mooi moment om wat kennis en wensen op tafel te leggen. “Een nieuw kabinet betekent nieuwe bewindspersonen en vaak ook systeemveranderingen. Jaren geleden heeft het kabinet bijvoorbeeld de uitkeringen gemigreerd van het ene naar het andere ministerie. Op papier lijkt dat een kleine aanpassing, maar het duurde jaren en kostte miljarden. Wij willen een helpende hand bieden om dat soort beslissingen te stroomlijnen”, aldus Van Roode. De CIO Rijk is bovendien bezig met een nieuwe I-strategie. Van Roode: “Wij dragen graag kennis aan.”

Risico’s en opbrengsten

In het manifest pleit NLdigital voor een uitvoeringstoets voor nieuwe wetten. Vaak wordt bij het bedenken van nieuwe wet- en regelgeving pas achteraf nagedacht over digitalisering, stelt Van Roode. “Wij zouden in een vroeg stadium kunnen meedenken over de kansen en risico’s.” Ook de aanbestedingsprocedure voor overheidsopdrachten kan efficiënter. Elke bestuurslaag heeft nu zijn eigen procedure. “Bij gemeenten worden vaak geen contracten op maat gemaakt. Dat is wel de bedoeling. Bovendien worden vaak alle risico’s bij de markt gelegd. Een bedrijf kreeg ooit de opdracht alle HR-systemen van de overheid in een systeem te bouwen. Het stroomlijnen van alle verschillende regelingen hoorde ook bij de opdracht, en daar ging het mis: het leidde tot oeverloze discussies over de definitie van een dienstfiets. Het project liep daardoor zover uit, dat de overheid met een boete dreigde. Het is dus verstandig dat opdrachtgever en opdrachtnemer van tevoren samen bepalen wie het best toegerust is voor welke taak. Anders leidt dat alleen maar tot weerstand binnen de organisatie.”

Daar komt bij dat bedrijven in de fase van aanbesteding minimale informatie hebben, terwijl ze juist aan het begin van een opdracht veel vragen hebben. “Achteraf komen overheden dan met allerlei nieuwe wensen, waar bedrijven in dat stadium niet meer aan kunnen voldoen.” Kortom: bedrijven willen transparante processen en duidelijkheid. Tegenover risico’s moeten opbrengsten staan. Overleg moet vooraf plaatsvinden, in alle openheid. Dat is ook van belang voor de overheid, want ook daar zullen veel minder dingen verkeerd gaan. Problemen die onderweg ontstaan, kun je bovendien veel sneller oplossen als je daar van tevoren goede afspraken over maakt.

Voor een soepele digitale transitie is een digitaalvaardige Tweede Kamer nodig. NLdigital heeft de nieuwe Vaste Kamercommissie Digitale Zaken een programma aangeboden met basiskennis van digitalisering, eventueel aangevuld met meeloopstages bij aangesloten bedrijven. Het eerste onderwerp staat al op de agenda, vertelt Van Roode: “We gaan binnenkort de Tweede Kamer bijpraten over AI. Dat is voor veel Tweede Kamerleden nog te veel een black box. Als je de impact van deze technologie en de ethische aspecten ervan niet begrijpt, kun je er ook geen beslissingen over nemen. Of je vermijdt het onderwerp. Wij leggen uit wat de valkuilen zijn en hoe het werkt.”

Niet verkopen maar informeren

Is het bedrijfsleven eigenlijk wel de aangewezen partij om de overheid bij te praten? Bedrijven hebben natuurlijk belang bij de verkoop van zo veel mogelijk ICT aan de overheid. “We zijn niet aan het verkopen maar aan het informeren”, zegt Van Roode. “We willen kennis vergroten en samenwerking stroomlijnen. NLdigital gaat boven het belang van individuele bedrijven uit: concurrenten werken samen om kennis over ICT tot op het hoogste niveau binnen de overheid te brengen.”

Het manifest is goed ontvangen. Maarten Schurink stelde geïnteresseerde vragen tijdens de presentatie van het manifest op het iBestuur Congres. Van Roode: “Hij was goed ingevoerd en wilde verder praten over het verbeteren van de kennispositie van de topambtenaren van andere ministeries. Wij gaan hierover in gesprek met hun Algemene Bestuursdienst, en met de RijksAcademie voor Digitalisering en Informatisering Overheid.”

Wat is het uiteindelijke doel van het kennis delen met de overheid? Voor het eerst valt Van Roode even stil. “Dat is een veelomvattende vraag! We staan pas aan het begin van de digitale transitie. Die bestaat uit het opnieuw ontwerpen van allerlei processen. Uiteindelijk is het grotere doel van de overheid om burgers en bedrijven van dienst te zijn bij het oplossen van problemen. Voor de meest uiteenlopende problemen bestaan digitale hulpmiddelen: de energietransitie, files, het terugdringen van het aantal doden in het verkeer, onnodige opnames in het ziekenhuis, criminaliteit, enzovoort. Digitale oplossingen stellen de overheid in staat efficiënter te werken voor hetzelfde geld en om meer maatschappelijke problemen op te lossen.”