Hoe digitale soevereiniteit ons nieuwe kansen biedt

Digitale soevereiniteit is zeggenschap over het ontwerp en gebruik van vitale systemen, algoritmen en de data die deze genereren en verwerken. Europa en Nederland willen meer digitale zeggenschap over hun data. De meeste Europeanen gebruiken software van een handvol Amerikaanse bedrijven. Deze private technologiebedrijven hosten nu zo’n 92 procent van alle Nederlandse data in de cloud. Kortom, de afhankelijkheid is groot.

De Europese Unie (EU) kan door gebrek aan zeggenschap niet garanderen dat de data van organisaties, bedrijven en burgers binnen haar grenzen, beschermd is. Zonder zelfbeschikkingsrecht vinden organisaties en individuen het lastig hun data te delen met anderen, omdat er geen garanties zijn. Terwijl het combineren van data uit verschillende bronnen, privaat en publiek, tot waarde leidt voor iedereen, zei Henk Jan Vink, algemeen directeur eenheid ICT van TNO. “Die kansen worden nu niet benut.”

Henk Jan Vink, algemeen directeur eenheid ICT van TNO

Pak de kansen

Nieuwe Europese wetgeving moet meer mogelijkheden gaan bieden voor Europese bedrijven en overheden. Onder andere de Digitale Dienstenwet (DSA) en Digitale Marktenwet (DMA) laten de overheid stukje bij beetje de rol terugpakken die nu nog bij eerdergenoemde Amerikaanse bedrijven ligt. Dan is het wel zaak dat Nederlandse en Europese overheden en bedrijven samen die kansen pakken, zei Jos de Groot, directeur digitale economie bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Hij riep op tot proactief handelen en werd daarin bijgevallen door Vink. “Samen kunnen we bouwen aan meer digitale soevereiniteit!” De Groot gaf aan dat naast nieuwe wetgeving, ook nieuwe initiatieven zijn gestart voor de ontwikkeling van vernieuwende producten en diensten. Hij adviseerde ondernemende deelnemers te letten op Europese subsidieregelingen en verwees onder andere naar de zogenaamde Important Projects of Common European Interest (IPCEI) van de EU.

Jos de Groot, directeur digitale economie bij EZK

Gaia-X

De IPCEI richt zich bijvoorbeeld op cloudinfrastructuur en services (IPCEI-CIS), met het doel cloudoplossingen te bouwen die de Europese waardeketen versterken. Cyberveiligheid, interoperabiliteit en duurzaamheid staan hoog in het vaandel. Daarnaast is er Gaia-X, het programma dat streeft naar een federatie van Europese data-infrastructuren, met het doel gebruik en uitwisseling van data volgens Europese normen en waarden te vergemakkelijken. “Gaia-X is geen nieuwe cloudprovider”, voegde Vink stellig toe. Hij zit in het internationale bestuur van Gaia-X. De Groot is lid van de Gaia-X Governmental Advisory Board dat bestaat uit nationale en Europese overheden. Zij kregen veel vragen uit de zaal en via de chat, wat aangaf dat digitale soevereiniteit leeft bij de (hybride) bezoekers van het iBestuur Congres.

Iemand of Nederland niet te veel verkokerd is voor initiatieven op het gebied van datadelen, omdat er al zoveel landelijke, regionale en sectorale initiatieven zijn. Zowel De Groot als Vink beaamden dat en pleitten daarom voor een brede oplossing voor Nederland: maximaal hergebruik van generieke componenten, kennis en oplossingen en specifieke toevoegingen waar nodig.

EZK en TNO zijn al betrokken bij initiatieven die daaraan werken, samen met onder andere de Nederlandse Gaia-X-hub, de werkgroep Data Delen van de Nederlandse AI Coalitie, de Data Sharing Coalition en het GO FAIR-initiatief. Daar zijn bedrijven en organisaties bij aangesloten die met data werken volgens de FAIR-principes. FAIR staat voor vindbaar (findable), toegankelijk (accessible), interoperabel en herbruikbaar (reusable).