Persoonlijke terugblik

Aangekomen bij de Fokkerterminal begeef ik me naar de zaal waar Eelke Blokker van het Instituut Publieke Waarden een panel zal vormen met Paul Klint, lid van het Adviescollege ICT-toetsing en mijzelf. Waar zien wij (een gebrek aan) de ‘menselijke maat’ in de informatiesystemen die worden voorzien voor de digitale overheid. Hoe goede bedoelingen anders kunnen uitwerken – dat is waar wij op willen reflecteren.

Ik tref op weg naar de zaal onderzoeksmanager Marijke van der Zijden die net de sessie over ‘Data en Ethiek – wat kan er wel?’ van Autoriteit Persoonsgegevens, UWV, IBM en prof. van den Hoven heeft bijgewoond. Ze vertelt enthousiast dat er net is gesproken over de uitdagingen die spelen als je werkzoekenden en vacatures wil matchen, aan de AVG wil voldoen en je wel de kwetsbare, hulpbehoevende doelgroep moet bereiken.

Heel even denk ik: nee toch, ze maaien het gras voor onze voeten weg! – want een van onze casussen gaat over matchen van werkzoekenden en vacatures tussen publieke en private partners in het sociale domein. Maar dan bedenk ik me dat het juist de kracht is van een congres als deze: dezelfde problematiek bespreken vanuit een net even andere invalshoek. En daar wat van leren en tot betere oplossingen voor problemen komen.

Onze sessie om elf uur is volle bak. De boodschap van Paul Klint dat de overheid weer uitvoeringsziende moet worden is erg herkenbaar. Eelke Blokker reflecteert op één van onze casussen waarin sprake is van doelverschuiving bij een door ons beoordeeld project. Hij benoemt het fenomeen van ‘détournement de pouvoir’, dat je als overheid je bevoegdheden niet mag inzetten voor een ander doel dan waarvoor je die bevoegdheid hebt gekregen. Dat het bijvoorbeeld niet erg rechtvaardig voelt als een overheidsinstelling - volledig data driven natuurlijk - een paspoortaanvraag weigert omdat iemand een studieschuld heeft bij een andere instelling die die niet op tijd afbetaald; iets wat recentelijk de krant haalde.

De staatssecretaris Alexandra Van Huffelen deelt in de plenaire zaal een opdracht: de overheid moet net zo snel digitaal transformeren als de samenleving. Publieke waarden centraal en niet de technologie. En het vooral samen doen. Loffelijk streven, daar kan je niet tegen zijn. Maar ‘samen’ die gewenste snelheid halen is een pittige opdracht. Dat er meer tempo gemaakt kan en moet worden, dat herken ik uit onze toets- en adviespraktijk maar al te goed: hoeveel IT-projecten er - alle goede bedoelingen ten spijt - pas twee jaar na start een voor burgers relevante mijlpaal leveren… Dat blijkt in de praktijk vaak een uitdaging. De staatssecretaris verdient wat mij betreft dan ook steun als ze zegt dat wanneer je gezamenlijk een keuze maakt (na een serieuze overweging) dat betrokkenen zich daar dan ook echt aan moeten committeren. Samen kom je verder maar zonder commitment kan het erg lang duren.

De laatste sessie die ik bijwoon is ‘Markt en Overheid: Samen optrekken’. Het is een dynamische sessie met panelleden van CGI en Cap en Logius en CBR. Fascinerend omdat wij in onze onderzoeken terugzien dat het moeilijk is om bij grote projecten risico’s onderling goed te verdelen. In de sessie vindt men elkaar op de behoefte aan schaarse expertise en onderkent men ook dat je afspraken moet maken hoe je met belangentegenstelling om moet gaan. Samen kom je verder - maar ook daar kunnen goede bedoelingen anders uitwerken.