In de opening van het congres vroeg u zich af hoe de dynamiek van een congres overgebracht kon worden op het scherm. Hoe is dat gegaan? 

“Dat was natuurlijk aan de deelnemers om te ervaren, en dat wordt ook geëvalueerd, maar ik heb gehoord dat alle 53 sessies meer dan goed bezocht waren. Met 150 sprekers en 30 technici was dit uniek om te doen, één groot living lab. Misschien vond ik het ook wel leuker dan een gewoon congres, daar sta je voor een grote zaal in het donker te kijken. Je voelt de mensen wel die daar zitten, maar het is toch statischer. Nu heb ik gedurende de dag een aantal digitale ‘talkshows’ geleid. Ik heb heel veel plezier gehad om uit te vogelen hoe dat het beste gaat en hoop dat het een beetje gelukt is.”

“Verder vind ik het heel goed dat het iBestuur Congres er is. Digitalisering zit overal. Het zit als siroop door de yoghurt. Het is een machtsportefeuille geworden, die in alle toekomstscenario’s een beslissende rol heeft, ten goed en ten kwade. Vroeger praatten we heel prominent over ruimtelijke ordening, nu over ‘digitale ordening’. Wie heeft de informatie en wie heeft de macht over die informatie? Als de overheid de controle kwijtraakt over de informatie, dan raken wij die allemaal kwijt en daarom is cybersecurity zo enorm belangrijk. Dat werd ook heel duidelijk aangegeven door de CIO Rijk Lourens Visser. Voor hem was het de topprioriteit. De zondag na het congres kwam in het nieuws dat de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland gegijzeld was met gijzel­software. Dat had een eigen schaal, zonder Trump, Rusland of Brexit. Er is heel veel ruimte voor verbetering.” 

In datzelfde weekend berichtte de NOS over een tweet, wat ertoe leidde dat een Tweede Kamerlid opriep een beslissing van een officier van Justitie te heroverwegen. Dat geeft social media veel macht. Hoe kunnen bestuurders zich daartegen wapenen? 

“Cybersecurity heeft, zoals ik op het iBestuur Congres leerde van professor Bibi van den Berg, drie aspecten. Ten eerste vertrouwelijkheid. Ten tweede integriteit; dat we weten dat honderd euro tijdens een digitale transactie ook honderd euro blijft. En ten derde de beschikbaarheid van informatie, 24 uur per dag, 7 dagen per week. Misinformatie – bedoeld of onbedoeld – raakt aan punt twee. De zaak die u noemt ken ik onvoldoende inhoudelijk en dan doe ik wat burgers ook zouden moeten doen: een eerste oordeel uitstellen tot we weten waar het precies over gaat. Anders worden we een grote ‘doorfluisterput’. Aan meninkjes geen gebrek in Nederland, aan gemeenschappelijkheid wel.”

Maar digitalisering geeft ons zo veel informatie. Wat moeten we kiezen om verder op in te gaan? 

“Ik ga een lelijke term gebruiken: quadruple helix; het ontwikkelen van goeie digitale diensten samen met kennisinstituten, overheden, bedrijfsleven en burgers. Niemand voelt zich aangesproken door de term ‘de burger’, maar als nieuwsconsumenten bepalen we zelf wat we te lezen krijgen. Koppen zijn de reclameleuzen geworden om advertenties binnen te halen. De onafhankelijke media zijn enorm geraakt door digitalisering. De traditionele krant, zoals die vijftien jaar geleden was, is eigenlijk verdwenen.”

“De plek van gemeenschappelijkheid voor het voeren van het publiek debat, hoe veilig is die nog? Kijk naar ons dagelijks leven, wat is dan de bijdrage van Twitter en Facebook op het democratisch debat? Ik denk dat die negatief is. In een functie als de mijne zijn social media onplezierige plekken om te zijn. Ik ben een gevoelsmens, ik ben een mensenmens, daarom doe ik het werk dat ik doe. De meningen, de reacties, alles komt toch even binnen. Social media hebben al heel veel mensen ongelukkig gemaakt. We kunnen ook zonder. We komen tot betere diensten wanneer we vanaf de ontwerpfase samen quadruple organiseren. Een mooi voorbeeld vind ik de corona-app waar vanaf het begin dat gesprek is gevoerd. Die app is inmiddels een miljoen keer gedownload.”

Wat moet er gebeuren om tot een groter besef van gemeenschappelijkheid te komen?

“Meer focus op wat we samen hebben en wat goed gaat. In de Raadzaal van Enschede zitten veertien partijen en uiteindelijk moeten we samen voor die stad zorgen. Wat we moeten is een gedragen besluit nemen bij meerderheid van stemmen. Niet het recht van de sterkste laten gelden of elkaar aanvallen op verschillen. De Tweede Kamer is op dit moment een slecht voorbeeld: dat geeft mensen een gevoel van verlorenheid. Wie bestuurt ons?  Maar ook hoe bestuurders worden aangepakt; zelfs een Pieter Omzigt wordt op straat met Twitter geconfronteerd.”

“Digitalisering bepaalt de samenleving en wij moeten de samenleving terugbepalen. Natuurlijk waren we tijdens de coronacrisis veel meer geraakt zonder digitalisering. De economie was slechter af geweest en er waren veel meer eenzamen. Digitalisering is een tweesnijdend zwaard en de overheid heeft de zwaardmacht, zoals dat heet. Ik zou graag een sterke overheid zien met een sterk plan, maar dan wel een Europese overheid met een Europees plan.”